Metafísica aristotélica

Todos os homes teñen por natureza o desexo de saber. Con estas palabras iníciase o libro primeiro da Metafísica de Aristóteles. Ese desexo de saber culmina na adquisición da sabedoría que consiste, para Aristóteles, no coñecemento das causas e os principios do ser. E ese coñecemento é o obxecto da metafísica, da ciencia das primeiras causas e principios do ser, o coñecemento do ser "en canto ser", o coñecemento da causa última da natureza e da realidade.

A metafísica aristotélica elabórase en boa medida como reacción á teoría das Ideas de Platón. Non parece que Aristóteles manifestase ningunha oposición crítica á teoría das Ideas durante a súa permanencia na Academia. Todo indica, pola contra, que as primeiras críticas á teoría das Ideas elabóranse logo do seu abandono da Academia, cando Aristóteles comeza a perfilar a súa propia filosofía. Hai que lembrar, con todo, que xa Platón criticara a teoría das Ideas no Parménides, e que probablemente a teoría das Ideas fora obxecto de numerosas controversias na Academia. Non ten sentido, pois, buscar na crítica aristotélica á teoría das Ideas ningún tipo de razón persoal que puidese enfrontar a Aristóteles con Platón, senón, como o mesmo Aristóteles dinos na "Metafísica", a simple procura da verdade.

Aristóteles estará de acordo con Platón en que hai un elemento común entre todos os obxectos da mesma clase, o universal, a Idea, que é a causa de que apliquemos a mesma denominación a todos os obxectos do mesmo xénero; admitirá, por tanto, que ese universal é real, pero non que teña existencia independente das cousas, é dicir, que sexa subsistente. A teoría das Ideas, polo demais , ao dotar de realidade subsistente ao universal, á Idea , duplica sen motivo o mundo das cousas visibles, establecendo un mundo paralelo que necesitaría á súa vez de explicación.

Tampouco é capaz de explicar o movemento das cousas, que era un dos motivos da súa formulación; (lembremos que, do mesmo xeito que os pluralistas tentaban coa súa proposta explicar a permanencia e o cambio, a teoría das Ideas proponse coa mesma finalidade); agora ben, esta teoría non ofrece ningún elemento para explicar o movemento, o cambio, xa que sendo as Ideas inmóbiles e inmutables, se as cousas son unha imitación das ideas haberían de ser tamén inmóbiles e inmutables; pero se cambian de onde procede ese cambio?.

Aristóteles considera que a teoría das Ideas é imposible, xa que establece unha separación entre o mundo visible e o mundo inteligible, é dicir, entre a sustancia e aquilo polo que unha sustancia é, a súa forma ou esencia. As Ideas, en efecto, representan a esencia das cousas, é dicir, aquilo polo que as cousas son o que son. Como é posible que aquilo polo que algo é o que é non resida no obxecto, senón fóra del? Como é posible que aquilo que fai que o home sexa home, a súa esencia, a Idea de home, non resida no home, senón que exista independentemente del? As formulacións de Platón para tratar de explicar a relación entre as Ideas e as cousas, as teorías da participación e a imitación, polo demais, lonxe de explicar a devandita relación non son máis que metáforas.